Tag: Gebhardt

Tarrasch’ın Gözünden Lasker – Tarrasch 1908: Maç Öncesi (III)

Bundan birkaç gün önce (18 Nisan) Profesör Gebhardt Lasker ile olan ilişkilerini yeniden başlattı ve böylece görüşmeler yeni bir safhaya girdi. Gebhardt’ın niyeti Lasker ve beni Coburg’a davet etmek ve orada şahsen hazır bulunarak bir anlaşmaya varmaktı. Fakat ben bu teklifi reddettim, çünkü Alman Satranç Birliği, Bavyera Satranç Birliği ve bununla ilişkili olarak Münih Komitesi’nin görüşmeleri benden çok daha verimli sürdürebileceklerine dair bir inanç besliyordum; tüm bu kurumlar en azından oyuncuların bazı küçük modifikasyonlarla imzalamak zorunda kalacakları uygun şartları kesin olarak belirleme otoritesine sahiplerdi. Aynı zamanda tarafımca az ya da çok akla yatkın ve alışılageldik bütün şartların uygun olduğunu ve başka türlü olmuyorsa bir defa olmak kaydıyla yer değişikliğini de kabul edeceğimi ancak bunun Lasker ile maç yapmak için son şans olduğunu açıkladım.

Maçın gizli kahramanı Dr. Rudolf Gebhardt
1901-1920 arası Alman Satranç Birliği Başkanı

Yazıda geçen profesör unvanı bugün anladığımız tarzda bir akademik unvandan ziyade lise hocalığına atıf yapıyor zira kendisi aslında 1605’te kurulan köklü bir lise -gymnasium- olan Casimirianum Coburg’ta eski diller derslerine giren bir öğretmen. Elbette o devirdeki lise hocalarının, hele böyle köklü kurumlarda çalışıyorlarsa, günümüzdeki üniversite profesörlerini amiyane tabirle ceplerinden çıkaracaklarını da unutmamak lazım.

Bunun üzerine Profesör Gebhardt görüşmeleri sürdürdü. Lasker’e yazın Münih’te benimle bir maç yapmasını önerdi. Kazanan en az 6000 Mark alacaktı. Bu tutar devamlı surette Amerikalılar ile olan ilişkilerine sözü getiren Lasker tarafından yeterli bulunmadı. Eğer maç en büyük ilginin gösterildiği ve en iyi teklifin yapıldığı yerde oynanacak olursa, ödülden bağımsız olarak 15000 Mark katılım payı -veya belki çok daha fazlasını- alabileceğini düşünüyordu. Ayrıca eğer böyle bir maçın uzunluğu tamamen belirsiz olursa maç 8 veya 80 parti sürebilirdi. Bu yüzden Lasker’e göre, kendisinin de meşguliyeti göz önüne alındığında, maçın yazın oynanması olanaksız görünüyordu. Ancak kendisi 4000 Mark ödül için benimle altı parti oynamaya -böylece eski tuhaf tasarısını yeniden gündeme getiriyordu- hazırdı.

Bu teklifi ben ve Alman Satranç Birliği’ni temsilen Profesör Gebhardt tartışılması olanaksız bularak reddetmek durumundaydık ve nihayet Lasker 19 Mayıs’ta benimle bir maç yapmaya hazır olduğunu belirtti. Şartları şöyleydi:

  1. Ödül en az 8000 Mark olmalı.
  2. Sekiz galibiyete ilk ulaşan maçı kazanır. Beraberlikler sayılmaz.
  3. Maçın yeri ve zamanını ben (Lasker) belirlerim.

3 numaralı şartı şampiyona özel bir ayrıcalık olarak gördüğünü belirten Lasker, 1907 Ostende Şampiyonlar Turnuvası -ki bu unvan resmi olarak belirtilmişti- galibi olarak benim de kendisi kadar şampiyonluk unvanı için hak iddia edebileceğimi dikkate almamıştı. Ancak kendisi maçın başka yerde oynanması halinde beklediği 15.000 Mark tutarındaki pay kendisine tazmin edilirse bu ayrıcalıklı haktan feragat etmeye hazırdı. Böylece Lasker nihayet açıkça taleplerini belirtmiş oldu ve görüşmeler hız kazandı.

Coburg’ta Lasker, Gebhardt ve Schenzel’in buluştuğu Hotel Goldene Traube’nin günümüzdeki görünümü

5 Haziran öğleden önce saat 11:15’te Profesör Gebhardt, Bay Schenzel ve Dr. Lasker maç hakkında görüşmek üzere Coburg’a, Hotel zur Goldenen Traube’ye geldiler. Profesör Gebhardt, Lasker’in taleplerine uygun bir maddi kaynağı Almanya’da bulmanın olanaksız olduğunu açıkladı. Lasker buna, yurtdışında bu paranın toplanabileceği fakat bu durumda maçın bir bölümünü yurtdışında oynamak gerekeceği şeklinde cevap verdi. Bunun üzerine Bay Schenzel benim adıma söz alarak Lasker’e benim böyle bir şeyi ailevi ve mesleki nedenler yüzünden kabul edemeyeceğimi söyledi. Bu benim tek vazgeçemeyeceğim şartımdı, diğer bütün koşullarda her türlü uzlaşmaya hazırdım. Bu yüzden tartışma son derece zorlu bir hal aldı, ancak üç saatlik bir süreçten sonra nihayet bir ölçüde tatmin edici bir neticeye varıldı. Bir tarafta Lasker ve ben, diğer tarafta Alman Satranç Birliği olmak üzere geçici bir sözleşme kaleme alındı. Esas maddeleri şöyleydi:

  1. Dr. Lasker ve Dr. Tarrasch satrançta dünya şampiyonluğu için bir maç yapmaya hazırdır.
  2. Sekiz galibiyete ilk ulaşan kazanır, berabereler sayılmaz. (veya 20 partide üstünlük sağlayan) Lasker’in isteği üzerine yalnız bu ikinci formülasyon geçerli olarak kabul edildi.
  3. Katılım payı her iki usta için oyun başı 500 Mark, yani toplamda 10.000 Mark tutarındadır.
  4.  Ya galibiyet ödülü olarak 4000 Mark ödül konur ya da iki oyuncudan biri şahsen 8000 Mark sağlar.
  5. Toplam katılım payı Alman Satranç Birliği tarafından sağlanırsa maç Alman Satranç Birliğince belirlenen yer veya yerlerde oynanır. Aksi takdirde Bay Dr. Lasker eksik tutara karşılık gelen parti sayısınca (Oyun başı 500 Mark) oyunun oynanması için birden fazla yer değişikliği yapılmaması kaydıyla başka bir yeri kendisi seçme hakkına sahiptir.
  6. Alman Satranç Birliği dört hafta içerisinde üçüncü maddede belirtilen toplamı sağlayıp sağlayamadığını her iki ustaya da bildirmekle yükümlüdür. Eğer en az 7000 Mark sağlanamazsa sözleşme hükümsüzdür.
  7. Maçın hayata geçirilebilmesini sağlamak adına Bay Dr. Tarrasch üçüncü maddede öngörülen katılım payından feragat etmeye hazırdır.
  8. Maç altıncı maddede belirtilen bildirimden altı hafta sonra Alman Satranç Birliği Başkanlığınca belirlenecek olan yerde başlar.
  9. Her hafta altı gün oynanır ve bir günde altı saatten fazla oynanmaz. Oyuncular bir saat içerisinde 15 hamle yapar. Hiçbir gün ikinci bir partiye başlanmaz.

Birkaç önemsiz yönergeyle ilgili maddenin ardından önemli bir ek madde daha geliyordu:

12- Her iki usta da altıncı maddede belirtilen bildirimin ardından bir hafta içerisinde 2000 Mark tutarında bir parayı Alman Satranç Birliği’ne ödemekle yükümlüdürler. Bu tutar eğer maç öncesinde taraflardan biri çekilirse rakibine kalır ve maçın başlangıcında Bay Lasker ve Bay Tarrasch’a geri ödenir.

Böylece maç tamamen kesinleşmiş gibi görünüyordu. Ancak şimdi ayrı ayrı bazı noktalar üzerine neredeyse iki ay süren ve maçın gerçekleşmesini birden fazla kez tehlikeye atan sıkıcı görüşmeler başlıyordu.

Önceki Sonraki

Tarrasch’ın Gözünden Lasker – Tarrasch 1908: Maç Öncesi (II)

1905 sonbaharında yükselişte olan yeni Amerikan dehası Marshall karşısında bir maç kazandım ve ödül töreninde Lasker ve benim aramda bir maçın oynanmasında büyük etkisi olan bir konuşma yaptım. O zaman şöyle demiştim: “Bu en yeni ve en büyük başarımın ardından satranç dünyasında herhangi bir kimseyi benim üzerimde görmeme bir sebep yok. Genç Marshall’ı yenmek, yaşlı Steinitz’i yenmekten şüphesiz daha zordu. Lasker ile uygun şartlarda bir maç oynamaya hazırım ancak bunu ondan talep etmeyeceğim, talep daha az başarı ve şöhrete sahip taraftan gelmeli. Benim yirmi yıldan beri elde ettiğim başarılarım kendisininkilere en az eşit seviyededir ve iki sene önce kendisinden talepte bulunmam benim adıma geleneklere aykırı bir davranış, bir hataydı. Bu maçın gerçekleşmesi, eğer kamuoyunu ilgilendiriyorsa, satranç dünyasının sorumluluğundadır; satranç dünyası yani onun kendisini görevli addeden Almanya ve Amerika’daki temsilcileri, Alman Satranç Birliği ve Amerikan kulüpleri, uygun şartlar belirleyerek bizi bir araya getirmek hatta gerekirse bizi bir çarpışma için zorlamak istiyorlar. Neler yapabileceğimizi gördünüz, eğer siz isterseniz bir Lasker-Tarrasch maçı olacaktır.”

Marshall – Tarrasch 1905, maçtan bir sahne
Kaynak:  American Chess Bulletin (https://www.chesshistory.com/winter/pics/cn10660_marshalltarrasch6.jpg)

O zamanlar bu öneri için elverişli bir ortam var gibi görünüyordu. Coburg’dan Profesör Gebhardt, Alman Satranç Birliği’nin saygıdeğer başkanı, 24 Kasım 1905’te Amerikan satranç kulüplerinin en önemlisi olan New York’taki Manhattan Satranç Kulübü’ne bir Lasker-Tarrasch maçı ile ilgili görüşmek amacıyla bir mektup yazdı. Beş ay umarsızca bir cevap bekledikten sonra Gebhardt, 20 Nisan 1906’da Lasker’e dönerek kendisinden şartlarını belirtmesini istedi; ancak maçın benim işlerim ve ailem dolayısıyla Amerika’ya gelemeyecek olmam nedeniyle Almanya’da oynanması gerektiğini tahmin ettiğini belirtti. Bunun üzerine Lasker hemen cevap vererek benimle oynamaya hazır olduğunu ancak maçın Amerika’da oynanması gerektiğini zira sadece orada gerekli paranın bulunduğunu belirtti. Lasker o zamanlar Maroczy ile bir maç hazırlığı yaptığı için, Alman Satranç Birliği ile arasındaki görüşmeler kısa bir zaman sonra sona erdi ve aramızdaki maç yine –ad Kalendas Graecas– çıkmaz ayın son çarşambasına kalmış gibi görünüyordu. Bu arada tüm satranç dünyasının bizim aramızdaki rekabetin bir karara bağlanmasına yönelik ilgisi daha da yoğun bir hal almıştı ve bu ilgi Lasker 1907 baharında Marshall’a karşı tıpkı benim gibi parlak bir zafer kazanınca ve aynı yaz ben Ostende Şampiyonlar Turnuvası’nda birinci sırayı elde edince en yüksek seviyeye ulaştı. Böylece resmen dünya şampiyonluğu için Lasker’e denk bir rakip olarak tanınır oldum ve artık ikimizin arasında bir maç oynanması gerektiğine dair herhangi bir şüphe kalmadı, bu maç satranç dünyasının isteği ve başlıca meselesi haline gelmişti.

Alman Satranç Birliği yönetim kurulu üyeleri. Başkan Dr. Rudolf Gebhardt (1859-1929) ortada oturuyor.

Görüşmelerin yeniden başlaması için elverişli bir olanak, Lasker’in dışarıda geçirdiği dört yılın ardından Eski Dünya’yı tekrar ziyaret ettiği Şubat 1908’de ortaya çıktı. O zaman Berliner Lokalanzeiger’de şöyle yazmıştım:

“Dr. E. Lasker kısa bir süreden beri İngiltere’de bulunmaktadır ve bir Orta Avrupa turnesi yapmayı düşünmektedir. Şimdi uzun zamandır beklenen Lasker – Tarrasch Maçı’nı nihayet hayata geçirmenin tam vaktidir. Eğer satranç dünyası bu maça dair daha önce dört bir taraftan belirtildiği gibi bir ilgiye sahipse gerekli parayı sağlayarak bu maçın gerçekleşmesini sağlamalıdır. Benim şartlarım şunlardı: galip için hatırı sayılır bir ödül, 4000 Mark civarı, mağlup için yine kabul edilebilir bir teselli ödülü, 2000 Mark civarı. Zaman: Bu yılın yaz ayının ortası. Yer: Almanya’nın herhangi bir kenti, benim yüzümden Nürnberg harici bir yer olmalı ancak bu Berlin de olmamalı, buna karşın belki Alman Satranç Birliği’nin bu seneki yeri Düsseldorf olabilir. Alman Satranç Birliği’nin üst yönetimi halihazırda uzun zamandır buna benzer bir planı düşünmektedir. Tek şartım, fakat önemli bir şart, maçın tek bir şehirde oynanıp bitirilmesi ve önceki Lasker – Marshall Maçı gibi durmadan şehir şehir gezilmemesiydi çünkü böyle gereksiz yere harcayacak bir zamanım yok. Dört veya en fazla altı hafta her maç gibi bu maç için de tamamen yeterli olmalı. Alman Satranç Birliği’nin halihazırdaki başkanı Coburg’tan Bay Profesör Gebhardt bu maçın gerçekleşmesiyle birlikte Almanya’da satranç kültürünün yükseltilmesine dair birçok büyük hizmetini adeta taçlandırmış olacaktır.”

1905 basımı 100 Mark. Görüşmelerin en önemli konusu elbette ortaya konulacak ödül miktarıydı

Ancak bu öneri Ren Bölgesi satranç çevrelerinde kendine filizlenecek verimli bir toprak bulamadı. Buna karşın benim daha önce hiç düşünmediğim -utancımı burada itiraf etmeliyim- başka bir şehir sazı eline aldı. Bavyera Satranç Birliği Başkanı Nürnberg’ten Bay Schenzel ile birlikte, meseleyi yeniden harekete geçiren ve Bavyera’nın başkent belediyesinin bu girişim için alakadar olmasını sağlayan Münihli satranç dostları oldu ve böylece Münih şehri Lasker ve beni surları içerisinde maç yapmaya ve satrançta dünya şampiyonluğu unvanı için çarpışmaya davet etti.

Tarih 15 Mart’ı gösteriyordu, bir Pazar günüydü. Birçok dostumla beraber bir öğleden sonra kahvesi içiyordum ve önümüzdeki turnuvalardan birine katılıp katılmamam gerektiği sorusuna dair konuşuyordum. Uzun mülahazalardan sonra Lasker ile olan maç adeta bağnazca bir istekten öteye geçmeyecek gibi göründüğü ve yıl içerisinde en azından bir defa satrançla meşgul olmak istediğim için bu soruyu katılmak yönünde cevaplamaya karar vermiştim. Tam o esnada telefon çaldı ve Bay Schenzel beni mutlu eden sürprizi paylaşarak Münih şehrindeki dostlarının Lasker ve beni maç için Münih’e davet ettiklerini ve bunun için bir ödül sağlayacaklarını söyledi. Bu tabii ki daha önce üzerinde anlaşılan bütün planları rafa kaldırdı. Birkaç gün sonra sevinçle aşağıdaki onur verici yazılı davetiyeyi aldım:

“Pek saygıdeğer Bay Dr. Tarrasch!

Bavyera Satranç Birliği’nce eğer mümkünse satranç ustası Dr. Lasker ile sizin aranızda oynanması yıllardır beklenen maçı Münih 1908 Fuarı vesilesiyle burada oynamanıza dair bir istek dile getirilmiştir.

Bu fuar şehrin zaten Alman Alplerinin önündeki konumu ve sanat hazinelerince zenginliği nedeniyle oldukça gelişmiş yabancı trafiğini daha da artıracak ve öngörüldüğü üzere hatırı sayılır derecede İngiliz ve Amerikalıyı buraya çekecek, dolayısıyla tam da bu yıl Münih herkesçe merakla beklenen maça ev sahipliği yapmak için en uygun yer. Maçınızın önemine yakışır şekilde Münih şehrindeki dostlarımız eğer maç şehrimizde gerçekleşirse kazanana 1000 Mark değerinde sanatkarane bir onur ödülü ithaf etmek istiyorlar.

Eğer Bay Dr. Lasker ile maçı Münih’te oynama hususunda anlaşırsanız ve bize sizi en derin saygılarımızla buraya davet etmek için müsaade ederseniz bunu bir onur olarak addedeceğiz.

En derin hürmetlerimizle!”

I. Başkan Dr. von Borscht, I. Belediye Başkanı Münih 24 Mart 1908

1908 Münih Fuarı posteri

Maçın organizasyonu için Münih’te bir komite kurulurken sözcüsü Bay Schenzel o sıralarda (Nisan) Londra’da bulunan Lasker ile görüşmeleri enerjik bir şekilde ivedilikle eline aldı. Schenzel, Lasker’e Berliner Lokalanzeiger’de belirttiğim şartlarımı sundu ve kendisinin önerilerini rica etti. Lasker şartlarının şunlar olduğunu açıkladı:

“Ya toplam ödül olarak 8000 Mark için oynanır ya da kazanan için en az 4000 Mark ödül konur; yer seçme hakkı bana aittir ve ben de nerede daha iyi teklif yapılırsa orada oynarım.”

Benim şartlarım da göz önüne alındığında maç tamamen olanaksız gibiydi. Buna karşın Lasker 4000 Mark ödül için benimle altı parti oynamaya hazır olduğunu belirtti. Bay Schenzel, kendi şartları ile benim şartlarım arasında finansal olarak fark bulunmadığına Lasker’in dikkatini çekip bir kez daha ayrıntılı önerilerde bulunmasını rica ettiğinde, Lasker diğer şehirlerden de maçın bir bölümünün kendilerinde oynanması karşılığında para elde edilebileceğine ve bu miktarın toplam 25000-30000 Mark tutarına ulaşabileceğine inandığını belirterek cevap verdi. Münih şehrinin davetinin kendisini onurlandırdığını ancak meseleyi pratik olarak değerlendirmek ve benim teklifimi kesin olarak geri çevirmek zorunda olduğunu söyledi. Böylece Bavyera Satranç Birliği’nin çabaları sonuçsuz kaldı.

Önceki Sonraki